۱۶ بهمن ۱۳۵۷؛ بازرگان نخست‌وزیر دولت موقت انقلابی شد
دوشنبه ۱۶ بهمن ۱۳۵۷؛ مأموریت امام خمینی به مهندس مهدی بازرگان برای تشکیل دولت موقت انقلابی به عنوان نخست‌وزیر، مهم‌ترین خبر امروز بود.
عصر امروز امام خمینی، مهندس مهدی بازرگان را به عنوان نخست‌وزیر مأمور تشکیل دولت موقت انقلاب کردند. خبری که با استقبال گسترده مردم مواجه شد و عملاً دولت بختیار را از مشروعیت ساقط کرد. در کنفرانس مطبوعاتی ساعت ۱۷:۱۷ امروز در سالن مدرسه علوی تهران با حضور بیش از ۴۰۰ خبرنگار رسانه‌های داخلی و خارجی، رئوس وظایف دولت موقت اعلام شد. پایان دادن به آشفتگی‌های فعلی، برگزاری انتخابات مجلس مؤسسان برای به رفراندوم گذاشتن جمهوری اسلامی و برگزاری انتخابات مجلس که خود دولت قانونی را انتخاب خواهد کرد از طرف امام خمینی به عنوان برنامه‌های دولت موقت اعلام شد. حکم نخست‌وزیری بازرگان که با دست‌خط امام خمینی بود از سوی حجت‌الاسلام‌والمسلمین اکبر هاشمی‌رفسنجانی قرائت شد و پس از آن هاشمی یک جلد قرآن به نشانه تهنیت به بازرگان هدیه داد که وی بوسید و بر دیده نهاد.
متن کامل حکم نخست‌وزیری مهدی بازرگان بدین شرح است: «بسم الله الرحمن الرحیم. جناب آقای مهندس مهدی بازرگان بنا به پیشنهاد شورای انقلاب، بر حسب حق شرعی و حق قانونی ناشی از آرای اکثریت قاطع قریب به اتفاق ملت ایران که طی اجتماعات عظیم و تظاهرات وسیع و متعدد در سراسر ایران نسبت به رهبری جنبش ابراز شده است و به موجب اعتمادی که به ایمان راسخ شما به مکتب مقدس اسلام و اطلاعی که از سوابقتان در مبارزات اسلامی و ملی دارم، جنابعالی را بدون در نظر گرفتن روابط و حزبی بستگی به گروهی خاص، مأمور تشکیل دولت موقت می‌نمایم تا ترتیب اداره امور مملکت و خصوصاً انجام رفراندوم و رجوع به آرای عمومی ملت درباره تغییر نظام سیاسی کشور به جمهوری اسلامی و تشکیل مجلس مؤسسان از منتخبین مردم جهت تصویب قانون اساسی نظام جدید و انتخاب مجلس نمایندگان ملت بر طبق قانون اساسی جدید را بدهید. مقتضی است که اعضای دولت موقت را هر چه زودتر با توجه به شرایطی که مشخص نموده‌ام تعیین و معرفی نمائید. کارمندان دولت و ارتش و افراد ملت با دولت موقت شما همکاری کامل نموده و رعایت انضباط را برای وصول به اهداف مقدس انقلاب و سامان یافتن امور کشور خواهند نمود. موفقیت شما و دولت موقت را در این مرحله حساس تاریخی از خداوند متعال مسألت می‌نمایم. روح‌الله الموسوی الخمینی.»
در ابتدای این نشست، امام در صحبت‌هایی اظهار کردند: ما اعتقاد داریم که اگر چنانچه دولت غاصب و کسانی که به آن مربوط هستند دست از شلوغ‌کاری بردارند و با تعقل فکر کنند و کنار بروند، همه این مسائل را ان‌شاءالله با پشتیبانی ملت حل خواهیم کرد. رژیم سلطنتی پهلوی رژیم متکی به سر نیزه بوده و قانونی نبوده است. وقتی رژیم قانونی نشد مجالسی که بعداً تهیه شده است قانونی نبوده است. الان نه دولت قانونی است نه این مجلس نه آن مجلس. و لهذا چون مجلس را غیرقانونی می‌دانیم و دولت را غیرقانونی می‌دانیم و اوضاع کشور را آشفته می‌بینیم، برای اینکه خاتمه بدهیم به این وضع، هرچه زودتر به اتکای آرای عمومی که با ما است و ما به احتساب آرای عمومی (و شما می‌بینید که آرای عمومی با ماست که ما را به عنوان وکالت یا به عنوان رهبری قبول دارند) یک دولتی را معرفی می‌کنیم. رئیس دولتی را معرفی می‌کنیم موقتاً دولتی را تشکیل بدهد که هم به این آشفتگی‌ها خاتمه بدهد و هم این مساله کنونی که مجلس مؤسسان است یعنی ترتیب انتخابات مجلس مؤسسان را بدهد و مقدمات را درست کند. مجلس مؤسسان تشکیل بشود و انتخابات مجلس هم انجام بشود و آنها دولت قانونی را انتخاب کنند. مجلس مؤسسان که تشکیل شد جمهوری اسلامی را به رفراندوم بگذارد. اگرچه من اعتقادم این است که نیازی به رفراندوم نیست و مردم مکرر رأی داده‌اند، لیکن برای آنکه بهانه تمام بشود آزادانه این کار را می‌کنیم تا مردم بدانند رأی آزاد که مردم می‌دهند به چه رژیمی می‌دهند.»
رهبر انقلاب اسلامی در ادامه عنوان کردند: لهذا دولت موقت را تعیین کردیم و چون جناب آقای مهندس بازرگان را سال‌های طولانی است از نزدیک می‌شناسم و مردیست فاضل، متدین از لحاظ دیانت و امین به ملت و ملی و بدون گرایش به چیزی که خلاف مقررات شرعی است من ایشان را معرفی می‌کنم که ایشان رئیس دولت باشد و ایشان وزرای خود را تعیین می‌کنند و به ما معرفی می‌کنند. تا شورای انقلاب ما که پیشنهادش و نظرش این بوده که ایشان رئیس دولت باشند وزرایشان را بررسی می‌کنند و ان‌شاءالله مسائل به‌طور سهل و به‌نحو خوبی انجام بگیرد.
امام خمینی در پایان تاکید کردند: من باید یک توضیح دیگری هم بدهم و آن اینکه من که ایشان را حاکم کرده‌ام یک نفر آدمی است که به واسطه ولایتی که از طرف شارع مقدس دارم این را قرار داده‌ام. ایشان واجب‌الاتباع است. ملت باید از او اتباع کند. یک حکومت عادی نیست. یک حکومت شرعی است. مخالفت با این حکومت مخالفت با شرع است. قیام علیه حکومت شرع جزایش در قانون ما هست. در اجماع هست در شرع ما هست و جزایش بسیار زیاد است. من تنبه می‌دهم به کسانی که تخیل این امر را بکنند که کارشکنی بکنند یا خدای نخواسته قیام بر ضد این حکومت بکنند. من اعلام می‌کنم که جزای آنها بسیار سخت است. در فقه اسلام قیام بر ضد حکومت الهی قیام بر ضد خداست. قیام بر ضد خدا کفر است و من تنبه می‌دهم به آنها که سر عقل بیایند. بگذارند مملکت از آشفتگی بیرون بیاید. بگذارند خون‌های مردم ریخته نشود. بگذارند جوان‌های ما دیگر اینقدر خون ندهند. بگذارند اقتصاد ما صحیح بشود تا ما به تدریج کارها را اصلاح بکنیم. از خدای تبارک و تعالی می‌خواهم که توفیق بدهد به آقای مهندس بازرگان که این مأموریت را به وجه احسن انجام دهد.
پس از سخنان امام، خبرنگاران پرسش و پاسخ کوتاهی با ایشان داشتند و بعد از آن مهندس بازرگان در نطقی از اعتماد رهبر انقلاب به خود اظهار تشکر کرد و در بخشی از صحبت‌های خود گفت: با امید به خدا و امتنان از آیت‌الله و انتظار از ملت ایران و ملت جهان این مأموریت و خدمت خطیر را قبول و تعهد کردم. برای مخاطرات و زحماتش آماده‌ام و تا آنجا که مربوط به بنده باشد کوشش و منتهای کوشش و نهایت جهاد را در راه ملت عزیز ایران خواهم کرد.
بعد از این سخنان بار دیگر امام خمینی در اظهارات کوتاهی فرمودند: مطلبی هست که می‌خواهم به عرض ملت برسانم و آن این است که نظر خودشان را درباره دولت آقای مهندس بازرگان که دولت شرعی و اسلامی است، اعلام کنند. هم به وسیله مطبوعات هم تظاهرات آرام (امام روی کلمه آرام تاکید کردند) در شهرها در دهات و هر جا که مسلمان هست، نظر خودشان را راجع به دولت اسلامی آقای مهندس بازرگان اظهار کنند.
امام خمینی پس از این سخنان سالن را ترک کردند و مهندس بازرگان به پرسش‌های خبرنگاران پاسخ داد. وی درباره تهدید بختیار به دستگیری رئیس دولت و اعضای کابینه موقت بیان کرد: ما پیشاپیش آماده بودیم و هستیم. همان‌طوری که ملت در تمام این جنبش و در گذشته به استقبال خطر و گلوله رفته است. هم من و هم اعضای کابینه یقیناً معرفی خواهند شد و از این اخطار نمی‌ترسیم. اگر تهدید می‌خواهند بکنند با چیز دیگری ما را تهدید کنند. این چیز خیلی کوچکی است و اگر عملی شود، بنده شخصاً خیلی ممنون خواهم شد چون راحت می‌شوم.
از سوی دیگر شاپور بختیار نخست‌وزیر رژیم شاه در واکنش به تشکیل دولت موقت از سوی امام و نخست‌وزیری بازرگان تاکید کرد: تنها یک حکومت وجود خواهد داشت. ساخت ایران تجزیه‌ناپذیر است همچنان که قانونیت چنین است.
وی درباره احتمال بازداشت مهدی بازرگان تصریح کرد: اگر او تنها به حرف زدن اکتفا کند یک مساله است اما اگر بخواهد دست به عملی بزند مساله دیگری مطرح می‌شود.
خبرگزاری فرانسه گزارش داد که یک دیدار تاریخی میان امام خمینی و شاپور بختیار در شرف انجام است و تماس‌هایی از شنبه شب در این جهت به دلیل ترس از فاجعه‌ای که کشور را تهدید می‌کند انجام شده است.
اما دکتر مفتح یکی از نزدیکان امام امروز شایعه ملاقات بین بختیار با امام خمینی (ره) و همچنین ملاقات میان مهندس بازرگان و بختیار را قویاً تکذیب کرد.
وی همچنین ملاقات آیت‌الله طالقانی و مهندس بازرگان و دکتر مفتح با شاپور بختیار و تیمسار قره‌باغی را تکذیب کرد و گفت: در حال حاضر هیچ‌گونه تماس مستقیم و غیرمستقیم میان اطرافیان امام خمینی با شاپور بختیار وجود ندارد.
عصر امروز آیت‌الله سیدمحمود طالقانی هم در خانه خود یک کنفرانس مطبوعاتی برپا کرد. وی در این نشست خبری درباره نقش کمونیست‌ها، بهره‌برداری از سرمایه، خصوصیات انقلاب ایران، نقش زنان در حکومت اسلامی و تأثیر انقلاب ایران بر کشورهای اسلامی سخن گفت و تصریح کرد: ما رهبران اسلامی داعیه حکومت نداریم.
تظاهرات مردمی هم همچنان در شهرهای مختلف ادامه دارد. امروز مردم بروجن در تظاهرات خود خواستار برکناری بختیار و تشکیل حکومت جمهوری اسلامی شدند. در ملایر عده‌ای از جوانان که خود را سربازان اسلامی می‌نامند توزیع و تقسیم بنزین و نفت و کنترل عبور و مرور اتومبیل‌ها و همچنین کشیک شبانه را به عهده گرفتند. در مسجدسلیمان کارگران شهرداری، ضمن تحصن در شهرداری خواهان برکناری سرپرست شهرداری هستند.
در سنقر سه روز است که اهالی به مناسبت ورود امام خمینی به کشور کارناوالی از کامیون، سواری‌ها و موتورسیکلت‌ها ترتیب دادند. در شیراز جمعیت دفاع از آزادی و حقوق بشر فارس طی اعلامیه‌ای شاپور بختیار را عامل اصلی کشتار اخیر معرفی و علیه او اعلام جرم کرد. بیش از ۱۰۰ تن از اهالی جهرم که برای استقبال از امام به تهران رفته بودند در راه بازگشت به جهرم و در مرودشت دست به راهپیمایی زدند که در این تظاهرات گروه کثیری از طبقات مختلف مردم مرودشت هم شرکت کردند.
در آباده بیش از پنج هزار نفر از زنان و دختران در یک جلسه سخنرانی مذهبی شرکت کردند و پس از آن در خیابان‌ها به راهپیمایی پرداختند. در لنگرود عده‌ای از دانش‌آموزان دختر و پسر در میدان امام خمینی (فلکه سابق) جمع و خواستار باز شدن آموزشگاه‌های لنگرود شدند. تعداد تظاهرکنندگان حدود دو هزار نفر بود که پس از آن به راهپیمایی پرداختند. در اردبیل مردم در گروه‌های چند هزار نفری که اکثر آنها را جوانان تشکیل می‌دهند در تظاهرات متعددی شرکت کرده و ضمن غیرقانونی شمردن دولت بختیار خواستار استعفای نماینده اردبیل در مجلس شورای ملی شدند.
در زنجان حدود ۵۰ هزار نفر از مردم در خیابان‌های شهر دست به تظاهرات علیه رژیم و پشتیبانی از امام خمینی زدند. در یزد دانشجویان، استادان و کارکنان دانشسرای عالی یزد با صدور اعلامیه‌ای ورود امام به ایران را تبریک گفتند و در بیانیه دیگری خواستار استعفای دولت بختیار شدند. در گرگان در حالی که از تحصن حدود ۲۰ هزار نفر از مردم گرگان در بیمارستان امام خمینی این شهر چند روز می‌گذرد، دیروز هیأتی از سوی آیت‌الله قمی وارد این شهر شد و با متحصنان اعلام همبستگی کرد. مردم مشهد و ساری هم با این متحصنان اعلام همبستگی کردند.
در نراق، اهالی شهر محافظت از شهر را به عهده گرفتند و به نوبت پاس می‌دهند. در بانه روحانیون این شهر با انتشار اعلامیه‌ای شایعات مربوط به تجزیه‌طلبی را محکوم و اعلام کردند که مردم بانه خواهان ایران متحد و برقراری جمهوری اسلامی هستند. در سقز هم شورای اجتماعی شهرستان طی نامه سرگشاده‌ای وجود تمایلات تجزیه‌طلبی در بین کردها را یک اتهام ناروا خواند. از طرفی به دنبال اعلام احتمالی جهاد از طرف امام خمینی، عشایر بیرانوند خرم‌آباد آمادگی کامل خود را برای اجرای فرمان امام اعلام کرده و برای جهاد آماده شدند.
در میان شخصیت‌ها آیت‌الله‌العظمی سیدکاظم شریعتمداری در گفت‌وگویی گفت: مفهوم جمهوری اسلامی به درستی استنباط نشده است و ترس از هرگونه اسلام‌گرایی افراطی در حکومت جمهوری اسلامی بی‌اساس است.
همچنین سرلشگر علاءالدین ناظم، امیر بازنشسته و فرمانده اسبق رکن سوم ارتش در گفت‌وگویی اعلام کرد: در صورت ملاقات با امام خمینی تمام حقایق ارتش را در اختیار ایشان خواهم گذاشت.
شاپور بختیار نخست‌وزیر شاه هم دیشب در گفت‌وگوی ۲۲ دقیقه‌ای با رادیو تهران عنوان کرد: من میل دارم رژیمی در این مملکت استوار شود که نه رژیم دیکتاتوری شاه است و نه شبیه جمهوری لیبی و یا پاکستان.
وی ادامه داد: من متأسفم که حضرت آیت‌الله‌العظمی خمینی به استدلال‌ها، نامه‌ها و پیام‌هایی که خدمت‌شان فرستادم توجه نکرد. حضرت آیت‌الله خمینی شخصاً با من نقاری ندارند. ایشان یک نظری علیه دودمان رضاشاه و محمدرضا شاه دارند و این مساله مربوط به من نیست.
نخست‌وزیر شاه همچنین تصریح کرد: اگر به علت تحریکاتی از روی خودخواهی یا ندانم‌کاری و یا هر دلیل دیگری خدای ناخواسته حمام خون به راه بیفتد، امکان وقوع کودتا وجود دارد. به هر حال هر کس اکثریت داشت، حکومت می‌کند.
در آن سوی مرزها روزنامه “گاردین” انگلیس در شماره امروز خود نوشت: هنوز شاه می‌تواند با اعلام کناره‌گیری‌اش از سلطنت و اینکه هرگز به ایران بازنخواهد گشت، نظم و آرامش را به ایران بازگرداند.
همچنین به گزارش آسوشیتدپرس، “استانسفیلد ترنر” رئیس سازمان سیا گفت: چند روز آینده در مبارزه آیت‌الله خمینی و شاپور بختیار بر سر کنترل قدرت در ایران، روزهای حساسی است.
