این نوشتار ویرایش و بروز رسانی می شود
بندر دیلم در شمالی ترین نقطه استان بوشهر و مجاور دو استان زرخیز خوزستان و کهگیلویه وبویر احمد واقع شده است و یکی از نکات برجسته، وجود شخصیت های فهیم و فرهیخته به ویژه در زمینه های فرهنگی، ادبی و هنری در این خطه ساحلی است.
بخش فرهنگی آژانس خبری تحلیلی آزاد در صدد است تا برای ماندگاری هر چه بیشتر نام و یاد نامورانی که در عرصه تعلیم و تربیت در بندر دیلم و لیراوی نقش آفرین بوده اند، در حد بضاعت و امکانات گام کوچکی بردارد.
بر اساس سوابق و مستندات موجود اولین دبستان بندر دیلم در سال ۱۳۰۵ هجری شمسی شروع به فعالیت کرده است . در سال ۱۳۱۲ دبستان دو کلاسه بندر دیلم به دبستانی چهار کلاسه ارتقا می یابد که محل آن در منزل یکی از اهالی بنام مرحوم “حاج عبداله معتمد” واقع شده بود. برخی قرائن حاکی از این نکته است که مدیریت این آموزشگاه بر عهده یکی از اهالی بندر ریگ بوده و پس از آن مدیریت دبستان چهار کلاسه بندر دیلم به عهده فردی از شهر مجاور و پررونق آن روزگار یعنی بهبهان گذاشته می شود. در ادامه نیز از سوی آموزش و پرورش مدیریت این مدرسه به یکی از اهالی بوشهر واگذار می شود.
لازم به ذکر است که پیش از استقرار دبستان و حتی سالها پس از آن، فراگیری سواد خواندن و نوشتن در مکتبخانه های محدود بندر دیلم امکان پذیر بوده است که در این زمینه با اسامی مرحوم محمد کریم صادقی، شیخ عبداله؛سید،ملاعبدالرسول مرشد،ملارقیه(والده حاج محمدکاظم کاظمی)، ملا امل دیلمی دختر شیخ محمد علی دیلمی، ملا خیری قنبری(والده حاج کریم احمدزاده) ، کربلایی معصومه مادر مرحوم حاج آقا خلیجی ، سیده طلا موسوی مادر مرحوم سید عبدالحسین امیریان مواجه می شویم.
نکته در خور تامل اشتغال زنان مومنه و باسواد به امر تمشیت امور مکتبخانه ها در بندر دیلم است که در جای خود بسیار ارزنده و گویای حضور پررنگ بانوان در این دیار است.
در اینجا بصورت گذرا باید از تلاش های انجام شده در دهه بیست، سی، چهل و پنجاه شمسی برای ارتقای سطح آموزش و نیز استقرار مدارس و امکان ادامه تحصیل دانش آموزان دیلم و لیراوی در محل سکونتشان یاد شود که در نشریات این دهه ها مضبوط است.
آژانس خبری تحلیلی آزاد می کوشد با هدف ایجاد بانک اطلاعاتی از فرهنگیان این شهرستان از بدو شروع فعالیت حتی المقدور به ذکر اسامی آموزگاران ، دبیران و کارکنان فرهنگی بندر دیلم اقدام نماید.
بدیهی است تکمیل اطلاعات دقیق از نظر تقدم و تاخر، بومی و غیر بومی بودن، جنسیت، آموزشگاه و محل خدمت و سایر گزاره ها منوط به برخورداری از حمایت دستگاههای متولی و همکاری مجموعه های ذینفع است ،زیرا تدوین چنین بانک اطلاعاتی جامع از عهده رسانه بر نمی آید و در همینجا وظیفه مندیم با اعتذار و پوزش از بزرگوارانی که اسم شریفشان از قلم افتاده ، آمادگی خود را برای جبران این کاستی اعلام نماییم.
جا دارد با اغتنام از فرصت به روح بلند همه معلمان و فرهنگیان شهید و رخ در نقاب خاک کشیده شهرستان دیلم درود بفرستیم.
در بدو امر تلاش می شود به ذکر اسامی عزیزان فرهنگی بپردازیم که حداقل دو برادر یا خواهر به عنوان فرهنگی در این دیار منشا خدمت بوده اند.
بی نیاز از توضیح است که برخی از افرادی که نامشان در این فهرست بلند بالا آورده می شود ممکن است مدت زمان کمی در این عرصه فعالیت داشته اند که برای امانتداری سعی شده است آنها نیز از قلم نیفتند.
بر سپهر درخشان جامعه فرهنگی شهرستان دیلم اسامی شهدای پرفروغی همچون عبدالعزیز ستارپناهی،غلامرضا کشتکار،سید حسن حسینی، مرتضی دشتی ،ابوالقاسم شیدا، مبارک زورقی می درخشند.
( همکاران فرهنگی که بیش از یک نفر از اعضای خانواده در آموزش و پرورش اشتغال داشته و یا دارند)
آقایان ابراهیم و حیدر و سرکار خانم مریم و طوبی شفیعی ، آقایان عبدالعزیز، محمد، ، مجتبی ،سعید ، و خانم فاطمه سلیمانی، آقایان سید محمد، سیدحسن، سید مهدی و سیده معصومه، سیده فاطمه و سیده عصمت مهدوی، آقایان سید حسین و سید حسن میر جهانمردی، آقایان جابر، محمدحسن ، ماشاله و سرکار خانم مرضیه عباسیان ، آقایان غلامرضا و بابک کپتان ،آقایان ماشاله (غلامشاه) و نادر( مظفر) بویراتی ،آقایان غلامعلی(نعمت اله)، عطا،حشمت و طلعت بشیری، آقای حسین، محمدرضا و سر کار خانم حمایل بشیری، آقایان محمد ابراهیم و محمد علی براهیمی، ، آقایان امراله، شهریار ، عبداله و سرکار خانم لیلا مرادی ، آقایان جمشید و جهان خلیجی، شهید ابوالقاسم و سرکار خانم ها رباب، مریم و صغری شیدا ،آقایان علی و عباس امید،اقایان الله کرم ، عباس و علی لیراوی،آقای هاشم و خانم ها ،معصومه، خدیجه وفاطمه ناطقی ، آقایان ناصر و محسن پهلوانی ، آقایان عبداله و بهرام ستارپناهی، آقایان محمد و احمد حقیقت ،آقایان مهدی و مصطفی و سرکار خانم سکینه زاهدی پور،آقایان عبدالرسول ،غلامحسین زاهدی پور و سرکار خانم نصرت زاهدی پور،، سرکار خانم ها نرگس و فرخنده سلیمانی، آقایان علی، ابوالقاسم،نعمت اله ،غلامحسین جوکار و حسین فرزین ،آقایان عبدالکریم و نصراله مبارکی ،آقایان سید جبل،عبدالرسول ،محمدعلی و سرکار خانم فاطمه اشرف ،آقایان عبدالوهاب و عبدالکریم عباسیان ، آقایان عبدالکریم و شکراله عطارزاده ،آقایان مهرداد بکتاش و مهرآذر حجت پناه ، سرکار خانم ها زهرا و حکیمه اخلاقی ،سرکار خانم ها مرضیه، صدیقه، شهربانو دیلمی،آقایان عبدالرضا و اسماعیل علوی، آقایان یوسف و عبدالرضا پذیره ،آقایان محمد باقر و جعفر علوی، آقایان عبدالنبی و رضا معتمدی،آقایان پرویز، محسن ،عباس ، عادل بوعلی ،آقایان عبدالحسین و مختارصبوری، سرکار خانم ها خدیجه و پروین دریانورد،، آقایان غلامرضا و عیسی برمکی ،آقایان صفر مهرپرور و عباس سلامی زاده ،آقایان مصطفی و آرش تاجدین، آقایان علمدار وحیدی و حسین افشان ،آقایان فاضل، داوود و عمران پارساپور، آقایان عبدالکریم ،نعمت اله فتح اله و سرکار خانم ها، خدیجه، زهرا و فاطمه گله گیر، آقایان فرج ،محمد و سرکار خانم ها نجمه و نسرین راستی ، آقایان نعمت اله و علی رضا و سرکار خانم زهرابدخشان ،آقایان محمد(مهدی) و حمید جوکار،آقایان مختار و ماندنی بابایی، آقایان عبدالکریم و احمد دهدشتی،سرکار خانم ها حکیمه و طاهره ایران، خانم ها نسرین و شهربانو تنگستانی ،آقای حسین (یوسف)و سرکار خانم زهرا آل بهبهانی، سرکار خانم ها معصومه و صدیقه بازودار، سرکار خانم ها معصومه و قمر گله گیر زاده ،سرکار خانم ها خدیجه و فاطمه حسن پور،اقایان مهدی و هادی عطارزاده، آقایان محمود و محسن تمدن فر،آقایان بهرام و شهرام منصوری،سرکار خانم ها عشرت و بتول شریفی،سرکار خانم ها معصومه و رباب کازرونی،سرکار خانم ها مینا و نجمه فهیمی،سرکار خانم ها صغری، مرضیه و الهام راستی،سرکار خانم ها مریم و فاطمه طاهری نیا، اقای مصطفی وسرکار خانم ها مرضیه و سوسن دیلمی پور،سرکار خانم ها نرگس و فاطمه جسمی، آقای عبدالرضا و سرکار خانم بشیری، اقایان غلامرضا و احمدرضا تنگستانی،اقای ناصر و سرکار خانم ها حکیمه و صدیقه بابایی، سرکار خانم ها راضیه و مرضیه شریفی، آقایان اسکندر و سردار اسماعیلی ،آقایان مظفر، علی و محمد جبلی، اقایان حسین و محمد مموزاده، سرکار خانم ها مکیه و نصرت اخباری زاده،آقایان نصراله و اردشیر عسکری فرد، آقای قدرت و سرکار خانم طوبی خادم اقایان محمد جوادو علی ذبیحی، اقایان نعمت اله و غلامعلی قصابی،..
در این منظومه درخشان همچنین باید به پیشکسوتان امر تعلیم و تربیت در بندر دیلم و لیراوی اشاره کنیم.
بزرگ مردانی مانند آقایان عیسی فهیمی ،فتح اله اصغری هاشم فرید ،عبدالحسن (یداله ) قنواتی، سید علی فاطمی، سید مهدی فاطمی ،رمضان بن رشید، جابر یگانگی، مجید پیرو، حبیب شفیقی، جعفر توکلی، نعمت اله سینایی، رحمان ایرانپور، حسین شرفی، رحمان طاهری نیا ، نجات ترکزاده ،ناصر مظفری،جعفر دامغانی ، ابراهیم مهران فر ،محمد حسن تاجدین ، ابوالقاسم قارونی ،مرتضی دریاپیما، مرتضی خدایاریان، ، غلامعلی گله گیری زاده، فتح اله خلیجی ،ناصر بویراتی،جواد افشان،غلامرضا ترکزاده،غلامحسین فولادی، ،محمود فصیحی، فتح اله علیمرادی، عبدالکریم خوشرفتار،سلیمان ترکزاده،غلامحسین زادمهر، سیدمصطفی هاشمی تنگستانی ، سید حبیب هاشمی، مختار قنبری ،ابوالقاسم عباسی،جهانگیر منصوری، حسن پارسانیا،حیدر خواجه گیری، عباسعلی حیاتی، ، عبدالکریم خادم…
در ادامه لیست عزیزان بزرگوار فرهنگی بندر دیلم به اسامی تلاشگرانی نظیر آقایان منوچهر دیلمی ،عبداله وحیدی پناه، عباس رضایی دیلمی،محمدرضا غزنوی، محمدرضا صحت پور، ابوالقاسم خلیجی، مرتضی دیلمی،محمد ریوف ، عیسی گله گیری،نصراله غلامشاهی، ماندنی رشتی، حسین پرندک، جابر نوبخت،شکراله طاهری، علی کاشانی،ماندنی خلیلی؛ ماندنی بهبهانی،عبدالکریم برمکی،جعفر شفیقی، عبدالحسین شاکرزاده، محمود عطارزاده ،رضا صالحیان،غلامرضا دشتی،اسداله کپتان ، امیر صداقتخواه ،سید عیسی میرجهانمردی، صدراله احمد زاده ،عباسعلی یزدان پناه- پارسا، علی کرمی،سید محمد حسینی، محمد علی باقرپور، سید نعمت اله صدری زاده ،جعفر خلیفه لیراوی، ،مظفر ایمنی، حمید امامی، بارونی احمدی، بارانی زمانی فر، داریوش رامشی، علی رضا رامشی، سید ابراهیم موسوی، سید علی موسوی، مهدی ایزدپناه(گله گیر)….
محمد علی معتمد، رضا تاجدین ،مصطفی بندری،هادی هاشمی، مجیدمرادی،حسن اسماعیل زاده، محمد علی باقرپور، مجید خلیجی، غلامحسین قصابکار،محسن تنگسیری، نصراله مساوات،محمد دهدشتی- حشمت بشیری، رضا درویشی، غلامرضا روحانی، رضا غلامشاهی ،مختار افروغ، عبدالخالق امامی،بابا حسنی، کرمی ، …. بر می خوریم که بسیاری از اهالی بندردیلم خاطرات خوبی از آنها در ذهن دارند.
همچنین آموزش و پرورش دیلم مفتخر به برخورداری از حضور دیگر نیروهای خدومی بوده که در این میان می توان به آقایان داریوش راستی، کریم علی حسنی، سید حسن حسینی، کریم غلام پور، محمد مهدی محسنی،ایاز دریانورد…. اشاره کرد.
در فهرست بلند بالای خدمتگزاران و فرهنگیانی که سالها در خدمت امر تعلیم و تربیت فرزندان خطه دیلم و لیراوی بوده اند به اسامی دیگری نیز بر می خوریم، ماشاله شریفی، محمدرضا رجب پور، ، علی خلیجی، غلامشاه درویشی، محمد راستگو،موسی آذری ،عبداله دیلمی ؛عبداله نامی،حسین کنارکوهی، مصطفی خلیجی،داوود اکبری، هادی امیرزاده، علی لیراوی،علی رضا مهدی زاده،سیامک حسین پور،ابراهیم بیراتی، صادق دیلمی،عبدالکریم جوی، مرتضی درویشی، عبداله درویشی،علی عباسی،شهرام منصوری،غلامحسین میرجهانمردی، شهباز دوست نظام،جعفر طیبی،علی جبلی، محمد جبلی،مهدی ناصر پور، محمدرمضانی، غلامرضا دشمن زیاری، اله کرم خلیفه ای، عبداله خلیفه ای، ایرانی ،مختار بوعلی، عبدالحسین خواجه گیری،سالم درویشی، محمددرویشی، محمد جواد خلیفه لیراوی،عبدالحسن درویشی، محمدرضا دشتی،،عبدالنبی پرگان،عبدالحسین آتش زای، مهدی بیراتی، نعمت اله خندان،حسین ابراهیمی زاده، میر حسین موسوی، هادی باریده،خلیل تنگسری، حسن بشارت،بخشش ،اکبر احمدیان،علی نگین تاجی،محمد محمدپور،سید محمد حسن میرجهانمردی،رضا رشتی،ماشاله سعیدی،مختار درویشی،طالب درویشی،،سید عبدالحسین میرجهانمردی، اسماعیل جوی، اردشیر قنواتی،پرویز دشمن زیاری،رحیم کاشانی، قربان کرمی، محمد علی بهبهانی، عبدالرسول بندری،عبدالرسول خلیفه ای، ، قنبر بشیری،عبدالرسول قنبری،رحیم کاشانی، قربان کرمی،حسین قاجاری،محسن غلامی پوردر این منظومه مشعشع جای دارند.
سرکار خانم ها پروانه خلیلی، نسرین نیکپور،رباب بوشهری، طلعت دامغانی، پورابراهیم، نعامی ،خیری مرادی، راستی ، صالحی فر ،زورقی، اسیایی، فاطمه احمد زاده ،مکیه درویشی،صدیقه مزارع،شهربانو محمدی مطلق ،مدینه و فاطمه دامغانی، جواهر طاهریان، زهرا لیراوی، فاطمه جسمی،زهره قنواتی، لاله دریانورد، اعظم بهبهانی،سوسن ایرانی، فاطمه پیران،لیلا کنارکوهی،اعظم محسنی،حکیمه رضایی،مکیه درویشی، معصومه باسروی،عزیزه یزدان پناه،خورشید امیرزاده، مکیه دریانورد،عذرا سلیمانی، نرگس تربیت،زهرا نیک بخت، پروین علی مرادی،لیلا تنگستانی،امینه تنگسیری،سکینه ذاکری، زهرا برمکی، اشرف امیری، صدیقه کنارکوهی، مدینه افتخاری،خدیجه امیدوار، سهیلا بویرات، هماترکزاده، فرحناز خاجوی، ، فرح بویرات ،فاطمه داوودی، هماتاج دریانورد، کبری بلوچ ،شمسی دشتی، حکیمه حقیقت،زینب لیراوی،اسیه جوکار، زهره دریانشین، صدیقه خضلی، ،فریبا حسن پور، مریم علیزاده، خدیجه شریفی ،لیلا بوعلی ،اکرم خلیفه ای، سوسن رضایی راد،طاهره بابایی،زیبا سپهری،پروین زارع، معصومه دشمن زیاری،سکینه ذاکری،پروین فرخنده،خیری مبارکی، خدیجه باستانی ، حلیمه بوعلی ،فاطمه خلیفه ،زهراداوددی،منیره علی نیا،سکینه الطافی،عشرت درویشی، اکرم خلیفه، زینب نوبخت، هما شبانکاره،صداقت ،…در زمره بانوان مهربان و زحمتکش فرهنگی بوده که به تعلیم و تربیت فرزندان خطه دیلم خدمات زیادی ارایه کرده اند.
در این میان یاد کردن از معلمان و فرهنگیان دیگری که هر چند دیلمی نبوده اما برای فرهنگ و آموزش و پرورش این کهن دیار ، بسیارکوشیده اند، حاکی از حق شناسی مردمان نیکو خصال دیلمی است.
اقایان عباس میگلی ، آهو چر، خرده فروش ، کجوری، نظام الملکی،صداقت، گلستان، آل یاسین، رایان پور ،باقر عابدی ،اهرمی نژاد، کازرونی، احمد شمسی، تقی سلیمانی ، اردشیرنخعی ،فرخ مقدم، لک ،طباطبایی، حسین رهبر، لازم، محمدی (کپل کپل)، طبیب، بردستانی، امیر عضدی، ، شهبازی،مرشدی، محمد جواد گناوه ای ،عبدالجبار جوادیان ،فرجادی ،رضاخاکسار،اکبر رضا ماسوله، عبدالرزاق دستور، احمد شکاری، رضایی ،حسین وکیلیان، چراغپور، عین اله قنواتی ،غلامرضا صمصامی، حسین آبشیرینی، نصراله پوزش، کامکار، عبدالرسول پاپری، نوراله تاجدین، ماشاله محمدپور، علی حاجیان،حبیب اله جمشیدی، جلیل حسنخواه، علی رضا درویشی، احمد حیدر پور،رضا سلیمی فر، اردشیر عبداللهی،رقیب زاده، جهانخواه، محمد شراعی، موسوی،اکبر پور،محمد آزادی،شیدل زاده، طایی ،بردستانی ، فروزانی ، مزارعی ، خدر محمدی ، مراد پور،عبداله نجمی پور، طوسی،هاجریان، بردبار، فضل اله زاده ،شکیب ،بحرینی، خلیفه، بهزادی ،خدری،اسماعیل پور،شش بلوکی،بی باک ، اسدی ،حمید پور، جمالی، خانی، عطوفی، اسماعیلی، ملک تبار،کر،نوراله عابدی، مهران علی زاده، حمید ظریف کرم، بزرگ نژاد، حبیب اسماعیلی، غلام بهادری، شاپور دانش پژوه، صفر جمالی، چاه پیری، ماشاله زنده بودی،عاطفی، روشن جمالی، ملک غلامی، ناظمی ،عون گلاف،شیخ صالحی، عباس حیدری،نامور، صادقی، حمید غلامی، خزایلی، عبادی، حیات داوودی،ارسلان مردانی، سید علی رضا هاشمی،غلامرضا سادگی،صفایی، حامد تشکری، امید حسین پور،شکوهی، صمیمی ،سهرابی ،صداقت ، پرویزی ،یوسف فاریابی ،احمد گرگین، تمجیدی، ضالین ، مراد زاده،سید قاسم موسوی ،کاظم اتابک، عبدالرسول عمادی، حسین بستانی….
همچنین ذکر اسامی بانوان فرهنگی غیر بومی در این بازه زمانی مفید به فایده است که در شرایط سخت و طاقت فرسا در این منطقه به خدمت اشتغال داشتند.
سرکار خانم ها حبیبی،شاهبندر زاده، صفری،ملاح زاده، سهیلا معروفی، مکاری،عبداللهی، راضیه لاری، شبانکاره، بهادری ، افسر دیر،لیلا گندمی،….
